Na Thái Lan (mãng cầu na Thái) là giống na cho năng suất cao, chất lượng quả tốt, được thị trường ưa chuộng. Để trồng và chăm sóc na Thái hiệu quả, bà con cần nắm vững các kỹ thuật sau:
I. Chuẩn Bị Trồng:
1. Chọn Giống:
Gieo hạt: Chọn quả to, khỏe, chín đều, không sâu bệnh từ cây mẹ sai quả, năng suất cao và ổn định. Ưu tiên quả giữa vụ. Tách hạt, rửa sạch, phơi khô dưới nắng nhẹ (tránh nắng gắt) rồi bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát. Phương pháp gieo hạt có thể dẫn đến thoái hóa giống, cây con sinh trưởng không đồng đều.
Ghép cành/mắt: Đây là phương pháp tối ưu để nhân giống na Thái, đảm bảo cây con giữ được đặc tính tốt của cây mẹ, sinh trưởng mạnh, cho năng suất cao và ổn định. Chọn cành ghép từ cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh, đã cho quả ổn định, năng suất cao. Cành ghép nên là cành bánh tẻ, đường kính 0.6-1.5cm, mắt ghép gồ, không phải mắt ngủ. Gốc ghép có thể sử dụng cây na dai hoặc na bở gieo từ hạt, đường kính gốc ghép đạt 1-1.5cm.
2. Thời Vụ Trồng:
Thời điểm lý tưởng để trồng na Thái là vào mùa xuân (tháng 2-3 dương lịch) hoặc đầu mùa mưa (tháng 5-6 dương lịch). Tránh trồng vào mùa đông lạnh hoặc mùa mưa bão.
3. Đất Trồng:
Na Thái không kén đất, có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau, từ đất thịt pha cát đến đất đỏ bazan. Tuy nhiên, đất lý tưởng nhất là đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt, độ pH từ 5.5-6.5. Nên tránh trồng ở vùng trũng, dễ bị ngập úng.
4. Làm Đất và Đào Hố Trồng:
Dọn dẹp: Dọn sạch cỏ dại, tàn dư cây trồng trên diện tích trồng.
Cày bừa: Cày sâu 20-30cm, bừa kỹ, làm đất tơi xốp.
Đào hố: Đào hố kích thước 60x60x60cm. Khoảng cách giữa các hố tùy thuộc vào mật độ trồng (xem phần dưới).
Bón lót: Trộn đều đất đào lên với 20-30kg phân chuồng hoai mục, 0.5kg super lân, 0.2kg kali clorua và thuốc chống mối (Basudin, Furadan). Lấp hố lại, vun thành mô cao khoảng 20-30cm so với mặt đất, để ủ ít nhất 1 tháng trước khi trồng.
5. Mật độ trồng:
Mật độ trồng phụ thuộc vào điều kiện đất đai và phương pháp canh tác. Thông thường, khoảng cách trồng là 3x4m hoặc 4x4m. Nếu đất tốt, có thể trồng thưa hơn (4x5m). Đối với những vườn na thâm canh, có thể trồng dày hơn (3x3m).
II. Kỹ Thuật Trồng và Chăm Sóc:
1. Trồng Cây:
Xé bỏ vỏ bầu ươm, đặt cây con vào giữa hố, lấp đất lại, nén nhẹ xung quanh gốc.
Tưới nước ngay sau khi trồng, đảm bảo đất ẩm đều.
Cắm cọc chống đỡ cho cây con tránh gió lay gốc.
2. Chăm Sóc Giai Đoạn Kiến Thiết Cơ Bản (2-3 năm đầu):
Tưới nước: Tưới nước thường xuyên, đặc biệt trong mùa khô, đảm bảo độ ẩm đất luôn ở mức 70-80%. Có thể sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt để tiết kiệm nước và tăng hiệu quả.
Làm cỏ, xới xáo: Làm cỏ thường xuyên quanh gốc, xới xáo đất để tạo độ thông thoáng, giúp rễ cây phát triển.
Bón phân: Bón phân định kỳ 2-3 tháng/lần. Giai đoạn này, cây cần nhiều đạm và lân để phát triển thân lá và bộ rễ. Sử dụng phân NPK 20-20-15 hoặc phân chuồng hoai mục kết hợp với phân bón lá.
Tạo tán: Tỉa bỏ cành tăm, cành khô, cành sâu bệnh, cành mọc quá dày, cành vượt. Chọn 3-4 cành chính phân bố đều xung quanh thân để tạo tán thấp, cân đối.
3. Chăm Sóc Giai Đoạn Kinh Doanh:
Tưới nước: Tưới nước đầy đủ, đặc biệt trong mùa khô và giai đoạn nuôi quả.
Bón phân: Bón phân cân đối NPK theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây.
Giai đoạn trước khi ra hoa: Bón phân giàu lân và kali để kích thích phân hóa mầm hoa.
Giai đoạn nuôi quả: Bón phân giàu đạm và kali để nuôi quả to, đẹp.
Sau thu hoạch: Bón phân giàu lân và kali để phục hồi cây.
Tỉa cành, tuốt lá: Thực hiện hàng năm sau khi thu hoạch để kích thích cây ra đợt lộc mới, chuẩn bị cho vụ sau. Tỉa bỏ cành già, cành sâu bệnh, cành mọc chen chúc.
Thụ phấn bổ sung: Thụ phấn bổ sung cho hoa vào buổi sáng sớm, khi hoa nở có màu trắng xanh, giúp tăng tỷ lệ đậu quả và chất lượng quả.
Bao trái: Bao trái khi quả bằng quả chanh để hạn chế sâu bệnh, côn trùng gây hại, giúp quả to đẹp, màu sắc đều.
4. Chăm Sóc Hoa:
4.1. Giai đoạn chuẩn bị ra hoa:
Thời điểm: Khoảng 30-45 ngày trước khi muốn na ra hoa. Thường rơi vào khoảng tháng 1-2 dương lịch cho vụ xuân và tháng 6-7 dương lịch cho vụ thu.
Tỉa cành, tuốt lá: Cắt bỏ cành khô, cành sâu bệnh, cành mọc yếu, cành vượt. Đối với cây đã cho quả, có thể tuốt lá để kích thích ra hoa đồng loạt. Lưu ý không tuốt lá non.
Bón phân: Bón phân giàu lân và kali, ví dụ NPK 15-30-15 hoặc 0-52-34 (MKP) để thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa. Kết hợp bón thêm phân chuồng hoai mục. Liều lượng bón tùy thuộc vào tuổi cây và tình trạng đất.
Phun phân bón lá: Phun phân bón lá giàu lân và kali để bổ sung dinh dưỡng cho cây, giúp cây khỏe mạnh, chuẩn bị cho quá trình ra hoa.
Tưới nước: Giảm lượng nước tưới để tạo stress nhẹ cho cây, kích thích ra hoa.
4.2. Tỉa hoa & cách chọn hoa:
Tỉa hoa: Sau khi hoa xuất hiện, tỉa bỏ bớt hoa nhỏ, hoa dị hình, hoa mọc ở vị trí không thuận lợi. Mỗi chùm hoa chỉ nên để lại 2-3 hoa to, khỏe. Việc tỉa hoa giúp tập trung dinh dưỡng nuôi quả, cho quả to, chất lượng tốt.
Chọn hoa để thụ phấn bổ sung: Chọn hoa nở có màu trắng xanh, không chọn hoa nở hết cỡ, màu trắng đục. Hoa lấy phấn nên lấy từ hoa ở đầu cành, cuống nhỏ. Hoa được thụ phấn nên là hoa ở cành to, khỏe, cuống to.
4.3. Dưỡng hoa và tăng tỷ lệ đậu trái:
Phun thuốc kích thích đậu trái: Khi hoa nở rộ, phun thuốc kích thích đậu trái như NAA, GA3 theo hướng dẫn trên bao bì sản phẩm.
Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh: Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh hại hoa như bọ trĩ, rầy, rệp, nhện đỏ,…
4.4. Kỹ thuật thụ phấn bổ sung:
Thời điểm: Thụ phấn bổ sung vào buổi sáng sớm (7-9 giờ), khi thời tiết khô ráo, không mưa.
Cách lấy phấn: Hái hoa sắp nở vào buổi chiều, cho vào hộp kín để qua đêm. Sáng hôm sau, lấy phấn ra khỏi hộp, dùng cọ mềm hoặc bông tăm chấm phấn rồi thụ phấn cho hoa.
Cách thụ phấn: Dùng cọ mềm hoặc bông tăm đã chấm phấn, nhẹ nhàng chạm vào đầu nhụy cái của hoa cần thụ phấn. Mỗi bông hoa lấy phấn có thể thụ cho 3-5 bông hoa.
5. Chăm Sóc Quả:
5.1. Nuôi quả, để quả to và đẹp màu:
Bón phân:
Giai đoạn quả non: Bón phân NPK cân đối, giàu đạm (ví dụ: NPK 20-10-10), kết hợp phân bón lá giàu canxi, bo để hạn chế rụng quả non.
Giai đoạn quả đang phát triển: Bón phân NPK cân đối, giàu kali (ví dụ: NPK 15-5-25), kết hợp phân bón lá giàu kali, magie để quả to, đẹp màu, ngọt đậm.
Tưới nước: Tưới nước đầy đủ, đều đặn, đặc biệt trong mùa khô. Giảm lượng nước tưới khi quả sắp chín để tăng độ ngọt.
Tỉa quả: Khi quả bằng quả chanh, tỉa bớt quả nhỏ, quả dị hình, quả bị sâu bệnh, mỗi chùm chỉ để lại 1-2 quả to, khỏe.
Bao quả: Bao quả bằng túi ni lông hoặc túi giấy chuyên dụng khi quả bằng nắm tay để tránh sâu bệnh, côn trùng gây hại, giúp quả đẹp mã, chất lượng tốt.
Phòng trừ sâu bệnh: Thường xuyên kiểm tra, phát hiện và phun thuốc phòng trừ sâu bệnh hại quả như sâu đục quả, ruồi đục quả, bệnh thán thư,…
6. Phòng Trừ Sâu Bệnh
6.1. Rệp sáp phấn:
Dấu hiệu: Rệp sáp bám trên lá, quả, cành non, hút nhựa cây. Lá bị quăn, quả bị biến dạng, kém phát triển.
Biện pháp phòng trừ:
Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng.
Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học.
Phun thuốc hóa học như Confidor, Actara, Regent,… khi mật độ rệp cao.
6.2. Sâu đục quả:
Dấu hiệu: Quả có lỗ đục, bên trong có sâu non. Quả bị thối, rụng.
Biện pháp phòng trừ:
Bao quả.
Phun thuốc trừ sâu như Decis, Sherpa, Karate,… khi phát hiện sâu.
6.3. Bọ vòi voi gây hại hoa na:
Dấu hiệu: Bọ vòi voi đục vào hoa, làm hoa bị héo, rụng.
Biện pháp phòng trừ:
Phun thuốc trừ sâu khi hoa sắp nở.
6.4. Bệnh thán thư:
Dấu hiệu: Vết bệnh màu nâu đen trên lá, quả, cành. Quả bị thối, rụng.
Biện pháp phòng trừ:
Vệ sinh vườn, tỉa cành thông thoáng.
Phun thuốc phòng trừ bệnh như Antracol, Score, Ridomil Gold,… định kỳ.
6.5. Bệnh thối rễ:
Dấu hiệu: Cây sinh trưởng kém, lá vàng, rụng. Rễ bị thối đen.
Biện pháp phòng trừ:
Cải thiện thoát nước cho vườn.
Sử dụng thuốc trừ nấm như Ridomil Gold, Aliette,… tưới vào gốc.
7. Mô hình mới – Trồng na thái trong nhà lưới (trùm lưới vườn na thái)
Ở nhiều khu vực chuyên canh cây ăn quả đặc biệt là vùng Cần Thơ trồng Mận An Phước, hoặc vùng Ninh Thuận trồng táo xanh, đặc điểm của những khu vực này là có khí hậu thích hợp cho ruồi vàng (sâu đục quả) phát triển, bà con những vùng này thường sử dụng lưới chắn côn trùng để ngăn chặn sự phá hoại của ruồi vàng. Về lý thuyết bà con trồng Na thái đều có thể ứng dụng các loại lưới chắn côn trùng trong việc phòng chống các loại côn trùng trên cây Na để hạn chế việc sử dụng thuốc trừ sâu giúp trái Na có giá trị kinh tế cao hơn như bà con trồng mận và trồng táo đã làm, dưới đây tôi xin điểm qua những ưu điểm vượt trội của việc sử dụng lưới chắn côn trùng cho các vườn cây ăn quả:
- Lưới chắn côn trùng giúp phòng chống sâu bệnh
- Có thể sử dụng cho nhiều loại cây trồng khác nhau.
- Tạo vùng khí hậu phù hợp cho cây trồng.
- Lưới chắn côn trùng có độ bền cao
8. Thu hoạch và bảo quản
Thu hoạch: Thu hoạch khi quả chín tới, vỏ chuyển sang màu xanh nhạt, mắt nở đều, ấn nhẹ thấy mềm, có mùi thơm đặc trưng. Tránh thu hoạch quả quá chín, dễ bị dập nát trong quá trình vận chuyển.
Bảo quản:
Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
Bảo quản lạnh ở nhiệt độ 13-15°C để kéo dài thời gian bảo quản.
